Cornelis Gerhardus Munnik (1808 – ?)
1. Sy kinderjare
Cornelis Gerhardus Munnik was die derde kind van Gerhardus Munnik II (1775 – ?) en Alida Brink (1785 – 1853) van Kaapstad. Hy is op 5 Oktober 1808 gebore en elf dae later op 16 Oktober 1808 in NGK Kaapstad gedoop.1-3 Sy oom en tante – sy moeder se broer en suster – Petrus Michiel Brink (1787 – 1856) en Sibella Cornelia Brink (1790 – ?) was die doopgetuies.3-5Op die ouderdom van 17 jaar op 14 Desember 1825 het Cornelis saam met 35 ander indiwidue in NGK Kaapstad belydenis van geloof afgelê.6 Iewers tussen 1826 en 1833 het Cornelis egter weggetrek uit Kaapstad na die Graaff-Reinet grensdistrik.1,2,6 Of hy op sy eie of saam met iemand soos ‘n transportryer 7 of met ‘n trekboergeselskap sy pad tot daar gevind het, is nie bekend nie. Wat sy motivering was om die gemakliker lewe aan die Kaap te verruil vir die harde, eenvoudige lewe van ‘n grensburger, is ook ‘n raaiskoot. Miskien was dit ‘n avontuurlustige streep van ‘n energieke jongman. Of dalk het hy gerdroom van ‘n groot skaapplaas van sy eie waar hy kon boer. Of moontlik het hy ‘n renons ontwikkel in Brittanje se afgedwonge greep op die koloniste van die Kaapkolonie en ‘n afstand probeer skep tussen homself en die sentrale regering in Kaapstad. 2. Sy vrou
As 25-jarige jongman het Cornelis op 16 Maart 1834 in NGK Graaff-Reinet in die huwelik getree met die 18-jarige Maria Magdalena Vorster (*23 April 1815, ≈30 Oktober 1815).1,2,8.9 Sy was die dogter van Schalk Willem Vorster (1777 – 1845) en Aletta Elizabeth Gouws (1781 – 1872) van die wyk Murraysburg, Graaff-Reinet distrik. Schalk Vorster was vanaf ongeveer ca 1805 in Graaff-Reinet distrik woonagtig. Hy het die plaas Bokfontein van 1035 morge groot op 31 Desember 1835 ontvang waar hy tot met sy dood geboer het.8-12 LEES MEER oor die Vorsters.
Ten tye van Cornelis en Maria se huwelik was die verhollandse Skotse predikant, ds. Andrew Murray (1794 – 1866) die geestelike herder van die uitgestrekte grensdistrik. Hy het in 1822 gearriveer en het vir 44 jaar getrou onder die grensboere in Graaff-Reinet gearbei. Sending en onderwys het ook sterk op sy hart gedruk. Vanaf 1834 was hy ook die skriba en vanaf 1837 die moderator van die Gereformeerde Kerk van die Kaap.13-15 (Die naam Nederduits-Gereformeerde Kerk [NGK] soos ons dit vandag ken, is eers vanaf 1843 gebruik.)16
3. Sy loopbaan
Dit wil voorkom of Cornelis as enkelopende jongman in die laat 1820’s of vroeë 1830’s in die Graaff-Reinet distrik aangekom het.1,2,6,8 Baie min is bekend aangaande sy persoonlike gesinslewe daar in die grensdistrik en kan slegs oor gespekuleer word. Wat wel bekend is, is dat die lewe in die grensdistrikte hard en uitdagend was. Godsdiens en onderwys was in ’n toestand van verval, maar dit was merkwaardig dat daar onder omstandighede nog soveel tekens van beskawing was. Teen 1811 is bereken dat van die sowat 34 000 kinders in die distrik Graaff-Reinet hoogstens ’n honderdtal (sowat 0,3%) skoolonderwys ontvang het, wat hoofsaaklik deur ‘n rondgaande onderwyser of die reeds-oorwerkte predikant behartig is. Van skole was daar geen sprake en die mense kon maar een of twee keer per jaar die paar honderd kilometer met die ossewa aflê na die naaste kerk. Huisbesoek deur die leraar in die uitgestrekte en ylbevolkte binneland was ‘n gevaarlike tog weens wilde diere en aggresiewe Boesmans, en kon maande neem. Huisgesinne het dus selde persoonlike besoek van die eerwaarde ontvang, en is dikwels eerder bygestaan deur ‘n ouderling of ‘n veldkornet.16-18Na die tweede anneksasie van die Kaap de Goede Hoop deur Brittanje in 1806, is die aanvanklike Britse bewind grootendeels deur die burgers in die grensdistrikte verwelkom, met die hoop op beter administrasie en militêre beskerming teen die Xhosas in die ooste en die Boesmans in die noorde. Helaas, met tyd het ontnugtering by meer en meer burgers posgevat weens die Britte se mikro-administratiewe benadering en nuwe afgedwonge wette, veral dié t.o.v. die menslike behandeling van slawe en werkers en die gelykstelling van die wetlike regte van alle vry indiwidue, insluitend die inboorlinge. Die Britte het selfs die doen-en-late van die NG Kerk begin reguleer. Nuwe regulasies in 1828 ten opsigte van Khoikhoi-werkers se bewegingsvryheid en die afskaffing van slawerny in 1834 het ‘n ernstige tekort aan arbeid laat ontstaan. Daarby het te min grond ‘n probleem begin word, veral na die afskaffing van die leningsplaasstelsel wat vervang is met die nuwe erfpagverhuringsisteem in 1813. Verder het grondpryse en inkomste-belasting ook die hoogte ingeskiet. Die daadwerklike verengelsing van die Kaapkolonie met die afskaffing van Hollands as voertaal in staatskantore, die gewaande antogonisme van Britse sendelinge, die invoer van Britse koloniste na die grensdistrikte en die aanstelling van Skotse predikante in die NG Kerke het verder bygedra tot ‘n sterk gevoel van marganilisering en die ontwikkeling van ‘n groter bewustheid van ‘n nasionale missie met ‘n behoefte vir ‘n eie onafhanklike, self-regerende republiek. Al hierdie politieke verwikkelinge asook ekonomiese redes soos veelvuldige droogtes, ‘n afgebrande opstal of verwoeste plaas in veral die Graaff-Reinet en Uitenhage Distrikte, was vir menige Boere oor as genoeg om hulle hul ossewaens te laat pak en as’t ware land-uit die onbekende binneland in te trek.7,16,18-20
Wat Cornelis Munnik gedoen het om in sy eie en later ook in sy gesin se behoeftes te voorsien is nie bekend nie. Moontlik het hy as jongman eers as ‘n plaashulp vir een van die grensboere gewerk en later sy eie erfpagplaas bekom in die droë Karoo, waar hoofsaaklik met skape geboer is. Teen die laat 1830’s het die Munnik-gesin in Beaufort distrik gewoon.8,21-23 Die distrik se naam is in 1869 na Beaufort-Wes verander.24Cornelis Munnik en sy gesin het nie aan die Groot Trek deelgeneem nie, maar verkies om onder Britse beheer te bly woon.25 Daar was ook baie ander boere – asook die NG Kerk self – wat nie die trekkery ondersteun het nie. Verder het die voordele onder die Britse regering soos ‘n groter stabiliteit in die grensdistrikte, verbeterde administrasie en dienslewering, veiliger lewensomstandighede weens effektiewe militêre beskerming asook die moontlikheid van ‘n verbeterde onderwysinfrastruktuur vir hul kinders vir menige setlaars swaarder geweeg, sodat die verengelsing en nuwe wette as maklike aanpassings beskou was.16,18 Vir dié wat gevoel het dat hulle baie gehad het om te verloor indien hulle binneland toe sou migreer, was dit makliker om eerder te bly. Vir dié wat die teenoorgestelde gevoel het en min gehad het om te verloor, was dit makliker om huis (of dit wat oor was) op te pak en te trek.
4. Sy afsterwe
Waar en wanneer Cornelis Munnik en sy vrou in hul laaste jare gewoon het en uiteindelik oorlede is, is nie bekend nie. Dit was waarskynlik nog in Beaufort(-Wes) distrik, waar meeste van hul volwasse kinders met hul gesinne gewoon het.21 Distrik Beaufort is deur Goewerneur Charles Somerset op 27 November 1818 geproklameer en was saamgestel uit die oostelike deel van Tulbagh distrik, die westelike deel van Graaff-Reinet distrik en ‘n landstrook anderkant die Sakrivier. Dit was onderverdeel in tien veldkornetskappe. Soos meer distrikte gevorm is, is gedeeltes van Beaufort-Wes ingelyf by die latere distrikte van Prins Albert, Fraserburg, Willowmore, Aberdeen Murraysburg en Victoria-Wes.7,17,18,245. Sy kinders
Hier kort nog kinders
5.1 Gerhardus
5.2 Aletta Elizabeth
5.3 Alida Brink
Sy is in ca 1837 in Murraysburg omgewing gebore en in die ouderdom van 58 jaar oorlede te Grasaar. Alida was getroud met haar neef Schalk Willem van Heerden (1844, Murraysburg – 1926, plaas Engeland, Seodin, Kuruman, Noord-Kaap), seun van Schalk Willem van Heerden (7 Februarie 1820 – 1902, Sannaskop, Wes-Kaap) en Christina Dorothea Vorster (1 Maart 1820, Graaff-Reinet – 1862, Richmond), die suster van Maria Magdalena Munnik (née Vorster).8,9,21,26,27
Alida en Schalk van Heerden se kinders was Maria Magdalena (22 Oktober 1864, Britstown – 1 Februarie 1938, Mothibistad [9 km noord-oos van Kuruman]) en Schalk Willem (18 Desember 1869 – 5 Januarie 1933, Bloemfontein).8,26,27
Hier kort nog kinders.
5.4 Schalk Willem
Hy is in ca Julie 1840 in Beaufort-Wes omgewing gebore en op 23 Maart 1917 in Ermelo, Transvaal (nou Mpumalanga) oorlede. Hy was met Martha Johanna Cloete (1853 – 1888) getroud.22,23,28 Hierdie egpaar was my groot-groot-grootouers (groot-ouma- en oupagrootjie) wat in ca 1874 uit die Britse Kaapkolonie weggetrek het. LEES MEER oor Schalk Willem Munnik.
5.5 Maria Magdalena
Maria is gebore op 26 Maart 1845 en oorlede in ca 1934 te Murraysburg in Sentraal-Karoo. Sy was die derde vrou van die wewenaar Izak Roelof van der Merwe (1828 – >1891) met wie sy as 22-jarige aan die einde van 1866 in die huwelik getree het. Uit hul huwelik is veertien kinders gebore, bo-en-behalwe die ses kinders uit sy eerste twee huwelike. Die vyf kinders uit Izak se tweede huwelik was nie net Maria Munnik se stiefkinders nie, maar ook haar kleinneefs en -niggie. Hul afgeworwe moeder, Aletta Elizabeth Burger (1832 – 9 Junie 1866) was Maria se niggie, die dogter van haar tante, Adriana Petronella Vorster (1811 – 1864).8,21,27,29,30
Geen wonder daar is so baie Van der Merwes in Suid-Afrika nie. Die Van der Merwe mans het ‘n ding vir groot gesinne gehad en daar was dus baie manlike nasate wat verseker het dat hierdie familienaam nie in die nabye toekoms sal uitsterf nie. Izak van der Merwe was nie hierby uitgesluit nie. Uit sy eerste twee huwelike is vyf seuns en een dogter gebore. Uit sy huwelik met Maria Munnik is agt seuns en ses dogters gebore. Hulle was Maria Magdalena (*18 September 1867), Cornelius Gerhardus (*23 Maart 1869), Willem Jacob (1870 – 1935), Louisa Helena (*22 Februarie 1872), Alida Maria (*10 Augustus 1873), Maartje Magdalena (28 November 1874 – 22 Oktober 1955), Schalk Willem (*11 September 1876), die tweeling Philippus Gerhardus en Gerhardus Philippus is op 10 Maart 1880 gebore, gevolg deur Johannes Albertus (*17 Julie 1882), Elizabeth Sophia (*2 April 1855), Francois Joubert (*3 Junie 1887) en Munnik (*1 Maart 1891).8,29,30
- De Villiers, C.C. & Pama, C. 1976 Geslagsregisters van Ou Kaapse Families: Deel 1 (A-M) & Deel 2 (N-Z). Erfenisstigting Biblioteek, Voortrekkermonument, Pretoria
- Munnik. Webwerf van Rita Munnik-de Wildt. https://gw.geneanet.org/lenenrita?lang=en&m=N&v=MUNNIK
- Doopinskrywing van Cornelis Gerhardus Munnik. South Africa, Dutch Reformed Church Registers (Cape Town Archives), 1660-1970, database with images, FamilySearch (https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:S3HT-DRH9-1QG?cc=1478678&wc=M6GW-DW5%3A49605401%2C49605402%2C49605403%2C49641501 : 21 May 2014), South Africa > Cape of Good Hope > Cape Town > Baptisms 1795-1814 > image 179 of 319; State Archives, Cape Province
- Brink SAG
- Cornelis Brink (1762 – 1817). https://www.wikitree.com/wiki/Brink-774
- Belydenisaflegging van Cornelis Gerhardus Munnik. South Africa, Dutch Reformed Church Registers (Cape Town Archives), 1660-1970, database with images, FamilySearch (https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:S3HT-6XY3-974?cc=1478678&wc=M6GW-R38%3A49605401%2C49605402%2C49605403%2C50253201 : 21 May 2014), South Africa > Cape of Good Hope > Cape Town > Memberships 1757-1832 > image 117 of 160; State Archives, Cape Province
- Illustrated history of South Africa. The real story. 1989 2nd Ed. Reader’s Digest Association South Africa (Pty) Ltd.: Cape Town
- Maria Magdalena Munnik (Vorster), b3c3d2e7. https://www.geni.com/people/Maria-Magdalena-Munnik-b3c3d2e7/6000000031134072414
- Sterfkennis van Aletta Elizabeth Vorster (née Gouws). South Africa, Cape Province, Probate Records of the Master of the High Court, 1834-1989, database with images, FamilySearch (https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-CSQX-CV2Q?cc=2517051&wc=WV44-S83%3A1598082379 : 12 June 2018), 007844945 > image 1240 of 2137; Pietermaritzburg Archives (Formerly Natal State Archives), South Africa
- SAG Vorster
- Schalk Willem Vorster. https://www.vorster.net/genealogie/getperson.php?personID=I182&tree=vorster
- Schalk Willem Vorster, b3c3d2. http://www.greeff.info/tng01/getperson.php?personID=I230350&tree=Greeffe-SAGI
- NG Gemeente Graaff-Reinet. Gemeentegeskiedenisargief. ‘n Oorsig van die geskiedenis van die NG Kerk, sy gemeentes en predikante. https://www.gemeentegeskiedenis.co.za/ng-gemeente-graaff-reinet/
- Andrew Murray sr. https://af.wikipedia.org/wiki/Andrew_Murray_sr.
- Reinet huis. https://af.wikipedia.org/wiki/Reinet-huis
- Giliomee, H. 2003 Die Afrikaners. ‘n Biografie. 1ste Ed. Tafelberg Publishers Limited: Kaapstad
- NG Gemeente Beaufort-Wes. Gemeentegeskiedenisargief. ‘n Oorsig van die geskiedenis van die NG Kerk, sy gemeentes en predikante. https://www.gemeentegeskiedenis.co.za/ng-gemeente-beaufort-wes/
- Gilliomee, H. & Mbenga, B. 2007 Nuwe geskiedenis van Suid-Afrika. 1ste Ed. Tafelberg: Kaapstad
- Binckes, R. 2013. The Great Trek uncut. 1ste Ed. 30º South Publishers: Pinetown.
- Great Trek. https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Trek
- Cornelis Gerhardus Munnik. http://www.vorster.net/genealogie/getperson.php?personID=I4133&tree=vorster
- Sterftesertifikaat van Schalk Willem Munnik. South Africa, Transvaal, Civil Death, 1869-1954, database, FamilySearch (https://familysearch.org/ark:/61903/1:1:WHVB-4ZPZ : 30 October 2019), Schalk Willem Munnik, 23 Mar 1917; citing Death, Ermelo, Transvaal, South Africa, Department of the Interior. Registrar of Births, Marriages, and Deaths, Transvaal
- Sterfkennis en boedel van Schalk Willem Munnik. South Africa, Transvaal, Probate Records from the Master of the Supreme Court, 1869-1958, database with images, FamilySearch (https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-CS3J-ZS8Q-4?cc=2520237&wc=Q6VB-
- Beaufort West. https://en.wikipedia.org/wiki/Beaufort_West
- Visagie, J.C. 2011 Voortrekkerstamouers, 1835-1845. 2de Ed. Protea Boekhuis: Pretoria
- Schalk Willem van Heerden. https://www.geni.com/people/Schalk-van-Heerden/6000000006245322502
- Schalk Willem Vorster, b3c3d2. https://www.geni.com/people/Schalk-Willem-Vorster-b3c3d2/6000000003912174433
- Sterfkennis, testament en boedel van Martha Johanna Cloete. South Africa, Transvaal, Probate Records from the Master of the Supreme Court, 1869-1958, database with images, FamilySearch (https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-CS92-ZQ92-3?cc=2520237&wc=Q6NX-T9Z%3A1590242361 : 14 February 2019), 007805533 > image 183 of 1330; Pietermaritzburg Archives (formerly Natal State Archives), South Africa
- Maria Magdalena van der Merwe, 3e vrou. https://www.geni.com/people/Maria-van-der-Merwe-3e-vrou/6000000023253411336
- Sterfkennis van Izak Roelof van der Merwe. South Africa, Cape Province, Probate Records of the Master of the High Court, 1834-1989, database with images, FamilySearch (https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-CSQF-C91W-T?cc=2517051&wc=WV44-SZN%3A1598082371 : 12 September 2017), 007844938 > image 585 of 2120; Pietermaritzburg Archives (Formerly Natal State Archives), South Africa